Tính cách làm nên con người chúng ta. Nó ảnh hưởng lên hầu hết tất cả mọi khía cạnh của cuộc sống, từ cách chọn lựa nghề nghiệp, cách ta tương tác với gia đinh, và những lựa chọn bạn bè hoặc người yêu. Nhưng đâu là yếu tố ảnh hưởng lên tính cách? Liệu ta có thể thay đổi tính cách, hay những đặc trưng tính cách chung sẽ luôn bất biến theo thời gian?
Personality makes us who we are. It influences nearly every aspect of our lives including what we choose to do for a living, how we interact with our families, and our choices of friends and romantic partners. But what factors influence our personality? Can we change our personalities, or do our overall traits remain constant throughout life?
Tính cách là một chủ đề đầy lôi cuốn, trở thành một trong những đối tượng nghiên cứu kỹ càng nhất trong tâm lý học. Chính nhờ tất cả những nghiên cứu này mà các nhà tâm lý học mới tìm ra được hàng loạt những yếu tố tác động lên tính cách cũng như cách tính cách ảnh hưởng lên hành vi.
Since personality is such a fascinating topic, it has become one of the most heavily researched subjects within psychology. Thanks to all this research, psychologists have learned a great deal about the things that influence personality as well as how personality influences our behaviors.
Hãy cùng đọc để khám phá nhiều hơn những gì các nhà nghiên cứu đã tìm ra được trong 10 sự thật dưới đây về tính cách nhé.
Continue reading to discover more about what researchers have learned in these ten fascinating facts about personality.
1 Thứ tự sinh có thể ảnh hưởng lên tính cách. Birth Order Can Influence Your Personality
Bạn có lẽ đã nghe qua về quan niệm này đâu đó rồi. Những đứa con cả thường được mô tả là hơi “ra vẻ sếp” hoặc “rất có trách nhiệm”, trong khi con út đôi khi lại được cho là “bốc đồng” và “vô trách nhiệm”. Nhưng những khuôn mẫu này đúng được bao nhiêu đây?
You’ve probably heard of this concept before. First born children are often described as “bossy” or “responsible,” while last-born children are sometimes described as “irresponsible” and “impulsive.” But how true are these common stereotypes?
Nhiều thập kỷ trôi qua, những cuốn sách về tâm lý học đại chúng vẫn luôn ‘lần mò’ để tìm ra ảnh hưởng của thứ tự sinh lên tính cách, nhưng chưa có bằng chứng xác đáng nào về hiện tượng này được ghi nhận mãi cho đến thời gian gần đây. Một vài nghiên cứu thực nghiệm đã phát hiện ra rằng những yếu tố như thứ tự sinh và kích thước của một gia đình có thể thực sự ảnh hưởng lên tính cách. Có nghiên cứu thậm chí còn phát hiện ra rằng thứ tự sinh có thể ảnh hưởng lên quyết định chọn bạn bè và người yêu; con cả có xu hướng kết thân với những đứa trẻ khác cũng là con cả, con thứ sẽ chơi với con thứ, và con út sẽ kết bạn với những đứa khác cũng là con út.
For decades, pop psychology books touted the effects of birth order on personality, but hard evidence on the phenomenon remained elusive until quite recently. A few empirical studies have found that such things as birth order and family size may indeed have an impact on personality. One study even found that birth order can influence your choices of friends and romantic partners; first-borns tend to associate with other first-borns, middle-borns with other middle-borns, and last-borns with last-borns.
Một nghiên cứu khác xuất bản gần đây trên Tập san PNAS cho rằng nhiều khuôn mẫu hay định kiến liên quan đến thứ tự sinh, cho rằng con cả hay ra dáng sếp hay con út thường thiếu trách nhiệm, không phải lúc nào cũng đúng.
Another recent study published in the journal PNAS suggested that many of the stereotypes associated with birth order, such as first-borns being bossy or last-borns being irresponsible, don’t necessarily hold water.
Có một nghiên cứu thực hiện tập trung trên nhóm tham dự viên gồm hơn 5,000 người Mỹ, gần 4,500 người Anh và hơn 10,000 người Đức. Mặc dù các nhà nghiên cứu thực sự thấy rằng con cả có khuynh hướng đạt được điểm số cao hơn trong các bài kiểm tra trí thông minh nhưng họ vẫn tiến hành tìm hiểu xem liệu thứ tự sinh thực sự có ảnh hưởng lên bản tự đánh giá trên 5 yếu tố của tính cách hay không: tính hướng ngoại, tâm lý bất ổn, tính dễ chịu, tính tận tâm và tính cởi mở. Nghiên cứu đã phát hiện rất ít bằng chứng chứng minh sự liên kết nào giữa thứ tự sinh và bản chất con người.
The study looked at more than 5,000 American subjects, almost 4,500 British subjects, and more than 10,000 German participants. While the researchers did find that first-born children tended to score better on intelligence tests, they also looked at how birth order influence self-reported information on the five broad dimensions of personality: extroversion, neuroticism, agreeableness, conscientiousness, and openness. The study found little evidence supporting any connection between birth order and character.
Mặc dù nghiên cứu này không có nghĩa rằng thứ tự sinh không có ảnh hưởng nào lên tính cách nhưng ít nhất cũng giúp ta biết được rằng chủ đề này cần được đào sâu và tìm hiểu kỹ hơn nữa.
While this research does not mean that birth order has no impact on personality, it does suggest that further investigation is needed.
2 Tính cách của bạn tồn tại khá ổn định trong suốt cuộc đời. Your Personality Is Relatively Stable Throughout Life
Bạn nghĩ tính cách có thể thay đổi theo thời gian hay nó kiên định như đá trường tồn cùng thời gian? Trong các nghiên cứu dài hạn về tính cách, người ta thấy rằng một số đặc tính cốt lõi của tính cách sẽ khá ổn định theo thời gian. Ba khía cạnh thực sự có thay đổi theo thời gian là mức độ lo âu, sự thân thiện, và khao khát trải nghiệm cái mới.
Do you think that personality can change over time, or is your basic temperament set in stone? In long-term studies of personality, some of the most core parts of personality remain stable throughout life. Three aspects that do tend to change as we age are anxiety levels, friendliness, and eagerness for novel experiences.
Theo nhà nghiên cứu Paul T. Costa Jr., không có bằng chứng nào thể hiện rằng những đặc trưng tính cách chung của chúng ta sẽ thay đổi theo thời gian.
According to researcher Paul T. Costa Jr., there is no evidence our overall personalities change as we grow older.
Ông giải thích trong một bài báo trên tờ New York Times, “Cái thay đổi khi bạn lớn lên và già đi đó là những vai trò và những vấn đề gây ảnh hưởng nhiều nhất lên bạn. Mọi người có thể nghĩ rằng tính cách của họ đã thay đổi khi họ lớn lên, nhưng cái thay đổi ở đây là thói quen, thể chất và sức khỏe, trách nhiệm cùng với những hoàn cảnh mới của họ – chứ không phải là tính cách căn bản”.
“What changes as you go through life are your roles and the issues that matter most to you. People may think their personality has changed as they age, but it is their habits that change, their vigor and health, their responsibilities and circumstances—not their basic personality,” he suggested in a New York Times article.
3 Đặc trưng tính cách có liên đới đến một số bệnh lý nhất định. Personality Traits Are Linked to Certain Illnesses
Trong quá khứ, người ta có nghi ngờ rằng có một số đặc trưng tính cách khác nhau góp phần gây nên một số bệnh lý nhất định. Ví dụ, sự hằn học và hung hăng thường có liên hệ với bệnh lý về tim. Điều khó khăn ở đây là mặc dù đã có nghiên cứu chỉ ra mối quan hệ giữa chúng nhưng lại có một số nghiên cứu khác chứng minh điều ngược lại.
In the past, a number of different personality traits have been suspected of contributing to particular illnesses. For example, hostility and aggression were often linked to heart disease. The difficulty was that while some studies would reveal a link, other studies demonstrated no such connection.
Gần đây, các nhà nghiên cứu đã sử dụng một kỹ thuật thống kê có tên phân tích tổng hợp nhằm đánh giá lại những nghiên cứu trước đây về mối liên hệ giữa tính cách và bệnh tật. Họ đã phát hiện ra rằng thực sự có mối liên hệ giữa đặc trưng tính cách nhóm tâm lý bất ổn và 5 bệnh lý: đau đầu, hen suyễn, viêm khớp, loét tiêu hóa và bệnh tim.
Recently, researchers have used a statistical technique known as meta-analysis to reevaluate previous research on the connection between personality and disease. What they discovered were some previously unnoticed connections between neurotic personality traits and five illnesses; headaches, asthma, arthritis, peptic ulcers, and heart disease.
Một nghiên cứu khác lại kết luận rằng tính nhút nhát có thể gây ảnh hưởng làm giảm tuổi thọ.
Another study suggested that shyness might be linked to a shorter lifespan.
4 Động vật cũng có tính cách riêng. Animals Have Distinctive Personalities
Có bao giờ bạn nghĩ rằng con thú bạn yêu thương cũng có tính cách riêng, không con nào như con nào? Các nhà nghiên cứu về động vật đã phát hiện ra các loài động vật, gần như là tất cả mọi loài (từ nhện đến chim, voi) đều có tính cách riêng, chúng có sở thích, hành vi và thói quen đi cùng chúng suốt cuộc đời.
Does it ever seem like your beloved pet has a personality that makes him utterly unique? Animal researchers have found animals from nearly every species of animal (from spiders to birds to elephants) have their own personalities with preferences, behaviors, and quirks that persist throughout life.
Mặc dù quan điểm này còn vấp phải chỉ trích, nhiều người cho rằng nó thể hiện việc nhân tính hóa quá đà, hay nói cách khác là gán ghép tính cách của người vào con vật, nhưng các nhà nghiên cứu về tính cách động vật đã có thể xác định được những dạng hành vi nhất quán có thể đo lường và kiểm tra được bằng thực nghiệm.
While some critics suggest that this represents anthropomorphism, or ascribing human traits to animals, animal personality researchers have been able to identify consistent behavioral patterns that can be empirically measured and tested.
5 Nghiên cứu gần đây thấy rằng có 5 đặc trưng tính cách cốt lõi. Current Research Suggests That There Are Five Core Personality Traits
Trong quá khứ, các nhà nghiên cứu đã tranh luận xem là có chính xác bao nhiêu đặc trưng tính cách tồn tại. Những nhà nghiên cứu đầu tiên như Gordon Allport cho rằng có khoảng 4,000 đặc trưng tính cách riêng biệt, trong khi có người như Raymond Cattell lại đề xuất rằng chỉ có 16 mà thôi.
In the past, researchers have debated exactly how many personality traits exist. Early researchers such as Gordon Allport suggested that there were as many as 4,000 distinct personality traits, while others such as Raymond Cattell proposed that there were 16.
Ngày nay, nhiều nhà nghiên cứu về tính cách ủng hộ học thuyết mô hình tính cách 5 yếu tố, mô tả 5 chiều hướng lớn tạo nên tính cách ở con người:
Today, many personality researchers support the five-factor theory of personality, which describes five broad personality dimensions that compose human personality:
– Tính hướng ngoại. Extraversion
– Sự dễ chịu. Agreeableness
– Sự tận tâm. Conscientiousness
– Tâm lý bất ổn. Neuroticism
– Tính cởi mở. Openness
6 Tính cách ảnh hưởng lên sở thích cá nhân.Personality Influences Personal Preferences
Chắc chẳng có ai bất ngờ gì với sự thật là tính cách có thể ảnh hưởng lớn lao lên những sở thích cá nhân, nhưng chắc bạn sẽ ngạc nghiên khi biết được mức độ ảnh hưởng này lớn đến mức nào. Từ cách bạn lựa chọn bạn bè đến gu của bạn trong âm nhạc, tính cách riêng biệt của bạn có thể tác động lên gần như tất cả các lựa chọn của bạn trong đời.
It may come as no shock to learn that your personality can have a profound effect on your personal preferences, but you just might be surprised by how far reaching these effects may be. From your choice of friends to your taste in music, your unique personality can influence nearly every choice you make in your daily life.
Ví dụ, bạn có thể khá tự hào rằng mình đã cân nhắc rất kỹ lưỡng các vấn đề trước khi chọn ủng hộ một ứng cử viên nào đó, nhưng nghiên cứu đã chỉ ra rằng tính cách của bạn có thể đóng một vai trò mạnh mẽ trong quan điểm và việc bầu chọn ứng viên chính trị. Một nghiên cứu được thực hiện bởi các nhà nghiên cứu tại Đại học Toronto đã phát hiện ra rằng những người tự nhận mình là hơi bảo thủ sẽ sở hữu đặc trưng tính cách trật tự ngăn nắp, trong khi những người tự nhận mình là tự do phóng khoáng sẽ có lòng thấu cảm cao hơn.
For example, while you might pride yourself on carefully considering the issues before choosing a candidate to support, research suggests that personality may play a strong role in political preferences. One study conducted by researchers at the University of Toronto found that individuals who identified themselves as conservatives were higher in a personality trait called orderliness, while those who self-identified as liberal were higher in empathy.
Các nhà nghiên cứu cũng chỉ ra rằng những đặc trưng tính cách ẩn sâu này, trật tự hoặc tự do, đều có thể ảnh hưởng lớn lên những quyết định, quan điểm chính trị của mỗi người.
Researchers suggest that these underlying personality needs to either preserve order or express empathy can have a strong influence on political preferences.
7 Người ta có thể bình phẩm chính xác về tính cách của bạn dựa trên hồ sơ Facebook.People Can Accurately Judge Your Personality Based on Your Facebook Profile
Khi bạn nghĩ về nhân dạng của con người trên các mạng xã hội, bạn có thể tưởng tượng rằng hầu hết mọi người đều cố thể hiện một phiên bản lý tưởng hóa từ hình ảnh thực của chính mình. Rốt cuộc thì, trong hầu như lúc nào bạn cũng đều phải lựa chọn thông tin để tiết lộ cho người khác. Bạn phải chọn tấm hình đẹp đẽ nhất của mình để đăng, bạn có thể chỉnh sửa và xem lại những bình luận trước khi nhấn gửi đăng. Thật đáng ngạc nhiên là trong một nghiên cứu, người ta phát hiện ra rằng hồ sơ Facebook thực sự là là một công cụ truyền tải hiệu quả tính cách thực sự của bạn.
When you think about people’s online identities, you might imagine that most people try to present an idealized version of their real selves. After all, in most online situations you get to pick and choose the information you want to reveal. You get to select the most attractive photos of yourself to post and you can edit and revise your comments before you make them. Surprisingly, one study discovered that Facebook profiles are actually quite good at conveying your real personality.
Trong một nghiên cứu, các nhà nghiên cứu đã điều tra 236 hồ sơ trực tuyến của các sinh viên. Tham dự viên cũng điền vào một bảng hỏi được thiết kế nhằm đo lường các đặc trưng tính cách bao gồm tính hướng ngoại, tính dễ chịu, sự tận tâm, tâm lý bất ổn và sự cởi mở.
In the study, researchers looked at the online profiles of 236 U.S. college-aged individuals. The participants also filled out questionnaires designed to measure personality traits including extroversion, agreeableness, conscientiousness, neuroticism, and openness.
Quan sát viên sau đó sẽ đánh giá mức độ tính cách của tham dự viên dựa trên hồ sơ trực tuyến của họ, và những quan sát này sau đó sẽ được so sánh với kết quả của bảng hỏi đo lường tính cách. Các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng quan sát viên có thể đọc được chính xác tính cách một con người dựa trên hồ sơ Facebook của họ.
Observers then rated the personalities of the participants based on the online profiles, and these observations were compared to the results of the personality questionnaires. The researchers found that observers were able to get an accurate read on a person’s personality based on their Facebook profile.
Nhà tâm lý học và trưởng nhóm tác giả Sam Gosling giải thích,“Tôi nghĩ rằng việc có thể thể hiện chính xác tính cách góp phần vào sự nổi tiếng trên mạng xã hội theo 2 cách. Thứ nhất, nó cho phép người dùng cho mọi người biết họ là ai và, bằng cách đó, làm thỏa mãn nhu cầu căn bản là được mọi người biết đến. Thứ hai, việc này thể hiện rằng người dùng cảm thấy họ có thể tin tưởng vào thông tin họ lượm lặt được từ các hồ sơ trên mạng xã hội, xây dựng sự tự tin nơi họ vào hệ thống này nói chung.”
“I think that being able to express personality accurately contributes to the popularity of online social networks in two ways,” explained psychologist and lead author Sam Gosling. “First, it allows profile owners to let others know who they are and, in doing so, satisfies a basic need to be known by others. Second, it means that profile viewers feel they can trust the information they glean from online social network profiles, building their confidence in the system as a whole.”
8 Có vô vàn yếu tố có thể góp phần hình thành rối loạn nhân cách. Numerous Factors Can Contribute to Personality Disorders
Ước tính có khoảng 10 đến 15% người trưởng thành tại Hoa Kỳ mắc triệu chứng của ít nhất một rối loạn nhân cách. Các nhà nghiên cứu đã xác định được nhiều yếu tố có thể góp phần khởi phát những rối loạn nhân cách khác nhau như rối loạn ám ảnh cưỡng chế và rối loạn nhân cách ranh giới.
An estimated 10 to 15% of adults in the United States experience symptoms of at least one personality disorder. Researchers have identified a number of factors that may contribute to the onset of different personality disorders such as obsessive-compulsive disorder and borderline personality disorder.
Những yếu tố này bao gồm: These factors include:
– Di truyền. Genetics
– Mối quan hệ với bạn bè đồng trang lứa. Relationships with peers
– Tính nhạy cảm cao. High sensitivity
– Lăng mạ bằng lời nói. Verbal abuse
– Chấn thương từ thời thơ ấu. Childhood trauma
9 Các đặc tính vượt trội khá hiếm gặp.Cardinal Traits Are Rare
Nhà tâm lý học Gordon Allport đã mô tả đặc tính vượt trội là những đặc tính thống trị đời sống một người tới mức mà mọi người khi nhắc đến đặc tính này là biết và nghĩ ngay đến người sở hữu đặc tính đó. Tuy nhiên, những đặc tính này được xem là khá hiếm. Trong nhiều trường hợp, người ta trở nên quá nổi tiếng vì những đặc tính này đến mức tên riêng của họ được đồng nghĩa hóa với dạng tính cách ấy. Hay cứ nghĩ xem những thuật ngữ hay được người ta sử dụng như: gã Đông Gioăng, Chí Phèo, Bụt, Lọ Lem (ND Việt hóa để phù hợp với văn hóa Việt Nam)
Psychologist Gordon Allport described cardinal traits as those that dominated an individual’s life to the point where that person is known and often identified specifically by that trait. These traits are considered rare, however. In many cases, people become so known for these traits that their very names become synonymous with that type of personality. Consider the origins of these often-used terms: Freudian, Machiavellian, narcissistic, Don Juan, and Christ-like.
Điều này khác đối với hầu hết mọi người, vì tính cách được cấu thành từ một hỗn hợp những đặc tính trung tâm và thứ cấp. Đặc tính trung tâm là những đặc tính hình thành nên nền tảng của tính cách, trong khi đó đặc tính thứ cấp là những đặc tính liên quan đến sự yêu thích, thái độ, và những hành vi đặc thù cho từng tình huống.
For most people, personality is instead composed of a mixture of central and secondary traits. Central traits are those that make up the core foundation of personality, while secondary traits are those related to preferences, attitudes, and situational behaviors.
10 Thú cưng của bạn có thể tiết lộ tính cách bạn. Your Pet May Reveal Information About Your Personality
Bạn sẽ tự nhận mình là người “yêu mèo” hay “yêu chó”? Theo một nghiên cứu, câu trả lời của bạn cho câu hỏi này thực sự có thể tiết lộ thông tin quan trọng về tính cách bạn.
Would you consider yourself more of a “dog person” or a “cat person”? According to one study, your answer to this question might actually reveal important information about your personality.
Trong một nghiên cứu trên 4,500 người, các nhà nghiên cứu đã hỏi các tham dự viên rằng liệu họ thấy bản thân mình ưa chó hơn hay mèo hơn. Những người này cũng hoàn thành một bảng khảo sát tính cách được đo lường bởi mô hình tinh cách 5 yếu tố.
In a study of 4,500 people, researchers asked participants whether they considered themselves to be more dog people or cat people. These individuals also completed a personality survey that measured a number of broad traits including conscientiousness, openness, neuroticism, and agreeableness.
Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng những người tự nhận mình là người thích chó sẽ có xu hướng hướng ngoại hơn và luôn muốn làm vui lòng người khác, trong khi đó những người tự mô tả mình thích mèo có xu hướng hướng nội và hay tò mò hơn.
The researchers discovered that people who identified themselves as dog people tended to be more extroverted and eager to please others, while those who described themselves as cat people tended to be more introverted and curious.
Theo nhà nghiên cứu Sam Gosling, một nhà tâm lý học tại Đại học Texas-Austin, thì kết quả này có thể là một gợi ý quan trọng trong lĩnh vực trị liệu bằng thú cưng. Bằng cách sàng lọc tính cách, các trị liệu viên có thể kết nối những người đang có nhu cầu với những con thú phù hợp nhất với tính cách của họ.
According to researcher Sam Gosling, a psychologist at the University of Texas-Austin, the results might have important implications in the field of pet therapy. By using personality screenings, therapists might be able to match people in need with animals that are best suited to their personality.