Tôi đã dành phần lớn cuộc đời mình để đọc sách, và dành một phần không hề nhỏ trong quãng thời gian đó để đọc lại những thứ tôi đã đọc. Không phải ai cũng hiểu được điều này, và không phải ai cũng có động lực để bắt đầu lại một cuốn sách. Hành động đọc sách thường mang xu hướng đi lên: hướng về phía trước, về phía tương lai, chữ này sang chữ khác, từ này đến từ khác, câu này rồi câu khác, sang trước và trang sau. Đọc lại giống như một sự nhân đôi; mọi chuyển động về phía trước đồng thời cũng là một sự lặp lại, một tiếng vọng hay gợi nhắc
Tôi tự hỏi sẽ thế nào nếu không có những điều như đọc đi mà chỉ có đọc lại?
Tôi luôn có xu hướng đọc lại những cuốn sách mình yêu thích. Điều này bắt đầu với những cuốn truyện tranh khi tôi còn bé. Việc chờ đợi tới tận 30 ngày cho tập tiếp theo của Biệt đội Báo Thù (Avengers) hay Nhện Nhọ Tuyệt Vời (Amazing Spider-Man) thật sự là một quãng thời gian khủng khiếp, và vì vậy, để lấp đầy khoảng trống, tôi sẽ đọc lại bộ sưu tập truyện tranh đang ngày càng nhiều trong chiếc thùng bí mật của tôi, đọc từ những quyển dưới đáy đọc lên. Mỗi lần đọc lại sẽ củng cố nội dung câu chuyện thêm phần vững chắc hơn cả ở trong trí nhớ và trí tưởng tượng của tôi, tạo nên một mối liên hệ giữa những hoạt động tinh thần mà tôi thường sử dụng ngay cả bây giờ. Mỗi lần đọc lại là một lần những phép màu nguyên sơ và sức mạnh của cuốn sách lại được kết nối. Không có những ngạc nhiên, không có những tình tiết gây sốc nữa, nhưng tôi cảm nhận được mạch truyện vẫn đang chảy. Các tác giả thường hướng đến việc đồng nhất mạch truyện và sự cảm nhận của độc giả, nhưng với tôi, dù có khả năng biết trước mọi thứ sẽ xảy ra trong cuốn sách, thì việc khám phá ra những chi tiết và nhịp điệu mới từ những điều tưởng như quen thuộc lại đem đến cho tôi một hạnh phúc cực kỳ to lớn. Thực sự hạnh phúc, thực sự tuyệt vời.
Tuần trước tôi vừa mới đọc lại Watchmen, tập truyện tranh sáng tác bởi Alan Moore và Dave Gibbons. Tôi không chắc mình đã đọc bộ truyện này bao nhiêu lần nữa – có khi phải hơn chục lần rồi. Với hằng hà sa số những chi tiết phong phú và sự khéo léo tinh tế trong đó, bộ sách như một lời mời gọi, thậm chí là liên tục đòi hỏi tôi cần đọc lại.
Mỗi một lần đọc lại, tôi lại nhận ra những điều mà tôi chưa từng để ý trước đó, thậm chí có thể là một chi tiết khiến tôi thay đổi hoàn toàn hiểu biết của tôi về cuốn sách, và tôi gần như choáng váng không hiểu sao mình lại có thể bỏ lỡ nó. Giải thích của Watchmen xoay quanh hành động của Ozymandias, vị cứu tinh tự định của thế giới đã băng qua nút Gordian của Chiến tranh Lạnh và dường như đã mang lại hòa bình thế giới, mặc dù chỉ bằng cách cố ý giết hàng triệu người. Như tin tức về chiến thắng trên các màn hình tivi phía sau, Ozymandias giơ tay lên, chiến thắng. Một bức tranh về người anh hùng của hắn, Alexander Đại đế, lờ mờ trong nền. Tôi nghĩ bức tranh này là thứ đã đánh cắp sự chú ý của tôi trong các bài đọc trước đây.
Lần này những gì tôi nhận thấy là cánh tay dang rộng của Ozymandias, được bao quanh bởi ánh sáng màu vàng, tạo ra ảo giác về bàn tay của một chiếc đồng hồ. Một cái gì đó bùng lên trong tôi khi tôi đọc qua chi tiết này, một sự phấn khích khác với cảm giác hồi hộp khó hiểu của lần đọc đầu tiên, nhưng kết nối với lần đọc đầu tiên đó và tất cả các bài đọc ở giữa. Tầm quan trọng của sự nhận thức là nó cho phép tôi kết nối chiến thắng của Ozymandias với hình ảnh phổ biến của những đồng hồ Doomsday trong cuốn tiểu thuyết. Những lời nhắc nhở về sự đếm ngược không ngừng, dường như không thể thay đổi đối với sự khải huyền hạt nhân ở khắp mọi nơi trong cuốn sách, và sự ám ảnh của Ozymandias xảy ra như những cuộc đình công nửa đêm. Lần đọc mới nhất của tôi gợi ý cho tôi rằng vào thời điểm chiến thắng, có một gợi ý không thể phủ nhận rằng hành động của Ozymandias chỉ đẩy đồng hồ trở lại vài phút. Anh ta đã không cứu thế giới mà là trì hoãn việc không thể tránh khỏi. Những lần đọc trước đây của tôi giờ đây dường như là không đầy đủ. Giống như bàn tay của đồng hồ, tôi muốn bắt đầu lại. Tôi còn bỏ sót điều gì nữa không?
Cuốn sách hiện đứng đầu trong danh sách của tôi bây giờ là Con Đường (The Road)của Cormac McCarthy. Vợ tôi đã cho tôi cuốn sách này vào sinh nhật tám năm trước, và tôi nghĩ rằng mình đã đọc nó ít nhất 1 lần mỗi năm. Con trai tôi vừa mới 2 tuổi khi tôi đọc cuốn sách. Tôi nhớ lần đọc đầu tiên về cuộc phiêu lưu liều lĩnh của hai cha con qua một vùng đất hoang sơ như một trải nghiệm ấn tượng. Sự kinh hoàng thực sự của lần đọc đầu tiên của tôi đã được dự đoán: Tôi chỉ vừa mới làm cha, và cuốn sách làm tôi sợ hãi cho tương lai của thế giới và vị trí của con tôi trong đó.
Trong cuốn tiểu thuyết, người cha có ký ức về việc đứng trong “đống đổ nát của một thư viện.” Trong ký ức của mình, “Anh nhặt một cuốn sách và đọc qua những trang giấy cồng kềnh nặng nề. Anh không nghĩ giá trị của điều nhỏ nhất được xác định trên một thế giới sắp tới. Nó làm anh ngạc nhiên. Rằng không gian mà những thứ này chiếm được là một kỳ vọng.” Đây là một khoảnh khắc mất mát, đau đớn và tuyệt vọng. Tôi nghĩ rằng nó cũng có thể là một điều sâu sắc để đọc đi đọc lại, khi vẫn còn thời gian.
Tôi có một viễn cảnh về việc đọc cuốn Con đường khi đã về già – một viễn cảnh mù mờ mà khi đó là với hiểu biết của một câu trai nay đã trở thành đàn ông. Trong một vài những mơ hồ, kỳ lạ, tuyệt vời nào đó, ngay cả khi tôi đọc nó bây giờ, tôi cũng vẫn luôn tự hỏi điều gì mới mẻ sẽ đến trong lần đọc tiếp theo?
Và tôi biết rất chắc chắn – viễn cảnh này rõ ràng hơn – rằng con trai tôi cũng sẽ đọc cuốn sách này một ngày nào đó. Tôi thấy mình trao cuốn sách này cho con trai mình, bản thân nó chỉ đơn giản là một cuốn sách, nhưng nó cũng sẽ trở thành bản đồ, la bàn, nhật ký, hay thậm chí là cỗ máy thời gian, là bản sao của một cuộc trò chuyện chưa hoàn thành, một mê cung của chú thích và gạch chân bằng bút chì mờ nhạt.